دسته: علوم انسانی مقاله بررسی عوامل شكست اوپك در 20 صفحه ورد قابل ویرایش
قیمت فایل فقط 7,000 تومان
مقاله بررسی عوامل شكست اوپك در 20 صفحه ورد قابل ویرایش
چكیده:
اوپك به عنوان یك سازمان بین‌المللی متشكل از تعدادی از كشورهای جهان سومی در 1960 به منظور دفاع از منافع كشورهای تولیدكننده نفت پا به عرصه حیات گذاشت اما این سازمان در طول حیات خود اثرگذاری چندانی بر بازار جهانی نفت نداشته است. دلایل این شكست را می‌توان در سه سطح تحلیل خرد، سازمانی و كلان بررسی كرد. در سطح تحلیل خرد اختلافات اراضی میان اكثر اعضاء، تضادهای قومی، مذهبی و ایدئولوژیك كشورهای عضو و ناهمگونی و ضعف ساختار سیاسی و اقتصادی آنها را می‌توان برشمرد كه انسجام سازمان را تضعیف كرده است. در سطح تحلیل سازمانی تناقضات اساسنامه اوپك و اشكالات ساختاری سازمان را می‌توان نام برد و در سطح تحلیل كلان سیاستهای آژانس بین‌المللی انرژی، ایالات متحده آمریكا و شركتهای چند ملیتی قدرت اوپك را محدود ساخته است.
كلید واژه: اوپك، عدم ثبات سیاسی روابط اعضا، تناقضات اساسنامه، ساختار اوپك، سیاست كشورهای صنعتی.
دلایل تأسیس اوپك:
بعد از اكتشاف نفت در سال 1859 در آمریكا و گسترش روند اكتشاف آن در كشورهای مختلف جهان، بعضی از كشورهای جهان به سرعت تبدیل به صادركنندگان عمده این ماده استراتژیك شدند.
این كشورها كه اكثراً از توسعه نیافتگی رنج می‌بردند به شدت به درآمد حاصل از نفت نیاز داشتند و متعاقب اكتشاف نفت در هر یك از این كشورها به علت بی‌لیاقتی كارگزارانشان امتیازات نفتی به شكل كاملاً ناعادلانه به شركتهای چند ملیتی كه از طرف كشورهای صنعتی حمایت می‌شدند اعطاء شد.
استثمار نفتی كشورهای صادركننده نفت، ضرورت ایجاد سازمان متشكل از صادركنندگان نفت را ایجاب می‌كرد و در نتیجه اوپك در 1960 تشكیل شد. در پیدایش این سازمان عوامل مختلفی نقش داشته‌اند كه عبارتند از:
قراردادهای نفتی یك طرفه، ظهور قشر تكنوكرات در كشورهای صادر كننده نفت و درك روزافزون آنها از مسائل نفتی، تلاشهای برخی از تولیدكنندگان برای همكاری و تشكیل سازمان برای حفظ و ایجاد قیمت‌گذاری مشترك، سیاست نفتی شركتهای چند ملیتی، تلاشهای پیگیر عبدا… طریقی مسؤول امور نفتی عربستان و دكتر آلفونز و مسؤول نفت ونزوئلا، خیزشهای ضداستعماری در كشورهای صادر كننده نفت و لاینحل ماندن مشكلات مربوط به مواد اولیه در چارچوب سازمان ملل.[1]
عناصر قدرت اوپك:
نفت به عنوان یك ماده خام استراتژیك محسوب می‌شود و كشورهای دارنده این ماده خام را دارای توانایی تأثیرگذاری بر رفتار بازیگران وابسته به نفت می‌كند.
این قدرت نفت بود كه توانست همانطور كه مورگت می‌گوید كشورهای تولیدكننده نفت را - كه بواسطه آنچه می‌توان تعارفات لفظی خواند، دولت محسوب می‌شوند- یك شبه به مناطق مهم و حتی قدرتمند در سیاست جهانی تبدیل كند.[2]
پس به طور كلی استراتژیك بودن نفت را می‌توان یكی از عناصر مهم قدرت اوپك به شمار آورد. لذا می‌توان قدرت اوپك را توانایی این سازمان در تأثیرگذاری بر بازار نفت در جهت دستیابی به اهداف بدانیم.
هدف اصلی سازمان ایجاد هماهنگی و وحدت از خط مشیهای نفتی كشورهای عضو و تعیین بهترین شیوه‌ها برای تأمین منافع فردی و جمعی آنان است، اوپك در دهه 1980 عملاً به دو قطب مخالف تقسیم شده بود. گروهی از كشورهای عضو به رهبری عربستان كه اصطلاحاً آنها را جناح محافظه‌كار اوپك می‌نامند با افزایش قیمت نفت مخالف بودند و گروهی از كشورها مانند لیبی، ایران و الجزایر كه آنها را جناح تندرو اوپك می‌نامند خواهان به حداكثر رساندن قیمت نفت بوده‌اند. این اختلافات به حدی اوج پیدا كرد كه در 1982 در حالیكه قیمت نفت در حدود 37 دلار بود عربستان نفت خود را بشكه‌ای 32 دلار به فروش می‌رسانید. یا اینكه اوپك قادر به انتخاب دبیر كل نبود و چند سال اوپك بدون پست دیر كلی بود.
دومین هدف سازمان تثبیت قیمت در بازارهای بین‌المللی نفت و حذف نوسانات مضر و غیرضروری می‌باشد.
از لحاظ نوسانات قیمت، دهه 1980 و 1990 دو دهه پرنوسان در طول حیات اوپك محسوب می‌شود. ابتدا قیمتها در ابتدای دهه 1980 به بالای 40 دلار در هر بشكه رسید و سپس در اواسط همین دهه به 7 دلار رسید. در سال 1990 و پس از حمله عراق به كویت قیمتهای نفت به بالای 40 دلار رسید در حالیكه در اواخر همین دهه قیمتها به 9 دلار در هر بشكه تنزل پیدا كرد[3].
هدف سوم اوپك بر طبق اساسنامه آن ضرورت تعیین درآمدی ثابت برای كشورهای تولیدكننده و عرضه كافی، اقتصادی و منظم نفت به ملتهای مصرف كننده با در نظر گرفتن مصالح ملتهای تولیدكننده نفت است.
اوپك در دستیابی به این هدف خود نیز مؤفق نبوده است در مورد تضمین درآمد ثابت از طریق صادرات نفت برای كشورهای صادركننده، نوسانات قیمت در طول این دو دهه سبب شده است كه كشورهای تولیدكننده آسیب‌های اقتصادی جدی ببیند.
به طور مثال نوسانات قیمتی در طول 1990 به خصوص در سال 1998 موجب شد كه اكثر كشورهای عضو منجمله ایران، عربستان و ونزوئلا در بودجه سالانه خود تجدیدنظر كنند.
دلایل درونی شكست اوپك
یك سازمان بین‌المللی هنگامی قادر به تصمیم‌گیری مثبت و تأثیرگذاری در صحنه بین‌المللی در راستای دستیابی به اهداف خود می‌باشد كه از انسجام درونی برخوردار باشد. اوپك نیز از این قاعده مستثنی نیست. اما اعضای اوپك دارای اختلافات سیاسی، ارضی- مرزی و ایدئولوژیك بوده و این اختلافات را به داخل سازمان گسترش داده‌اند. شش كشور از، یازده كشور عضو در منطقه خاورمیانه و در مجاورت هم قرار گرفته‌اند و دارای مرزهای دریایی و زمینی مشترك می‌باشند و همة آنها با هم اختلافات مرزی و ارضی دارند. علاوه بر این كشورهای مذكور دارای اختلافات سیاسی- ایدئولوژیك می‌باشند و این اختلافات را به داخل سازمان كشانده‌اند.
علاوه بر اختلافات اعضاء، خود سازمان از نقطه نظر اساسنامه و نیز ساختار دچار تناقضات و ایراداتی است كه منجر به عدم رعایت تصمیمات جمعی و تعهدات اساسنامه‌ای از سوی اعضا شده است. به طوریكه شاهد عدم رعایت سیاستهای سهمیه‌بندی سازمان دادن تخفیف در بهای نفت و شركت در معاملات پایاپای و همچنین فروش نفت در بازار تك محموله بوده‌ایم.
در ادامه این بخش به شرح عوامل گفته شده می‌پردازیم:
1- عدم ثبات سیاسی و انسجام سیاسی بین اعضای اوپك
عدم ثبات و انسجام سیاسی سازمان تحت تأثیر سه متغیر اختلافات ارضی/ مرزی، اختلافات سیاسی/ ایدئولوژیك و ناهمگونی و ضعف ساختار سیاسی- اقتصادی كشورهای عضو می‌باشد.
اختلاف ارضی شامل اختلافات بین ایران و عراق بر سر اروند رود، عراق و كویت بر سر دو جزیره «وربه» و «بوبیان»، عراق و عربستان بر سر منطقه بی‌طرف حد فاصل دو كشور، عربستان و قطر بر سر باریكه‌ای از اراضی جنوبی قطر، عربستان و امارات بر سر مناطق بوریمی، العین، لیوا، ظفره، زراره و خورالعدید، امارات و قطر بر سر خورالعدید، مرزهای دریایی و حوزه نفتی بوندوق، ایران و امارات بر سر جزایر سه گانه و دو كشور عربستان و كویت در مورد فلات قاره دو كشور در خلیج‌فارس و مالكیت جزایر قارو و وام‌المرادم می‌باشد[4].
ج) مكانیزم اتفاق آراء:
طبق اساسنامه اوپك تصمیمات این سازمان تنها به اتفاق آراء همه اعضا اتخاذ می‌شود و اگر تنها یك كشور حاضر در اجلاس وزراء رأی موافق ندهد، هیچ تصمیمی تصویب نخواهد شد. طبیعی است كمتر پیش می‌آید كه تمامی اعضاء، بر یك موضوع، اتفاق نظر داشته باشند و به همین دلیل اغلب توافقات اوپك ضعیف و خنثی است. یعنی موضوعات با بحثهای طولانی دو پهلو شده و بالاخره همه بر روی آن توافق می‌كنند. این مشكل در رابطه با مسائلی كه آثار و تبعات گسترده و طولانی مدت دارد مؤثرتر و جدی‌تر است و تصمیمات اوپك را دچار روزمرگی می‌نماید.
د) اعتبار اصول و اهداف اوپك:
بسیاری از اهداف و اصول مذكور در اساسنامه زمان اوپك مربوط به دهه 1960 و تحت تأثیر شرایطی بود كه تقابل كاملی میان منافع كشورهای صاحب نفت و شركتهای عامل نفتی (هفت خواهران) به وجود می‌آورد. در حالیكه اكنون این موضوع منتفی است، این رویارویی از بین رفته، شرایط دگرگونی شده و امروز اوپك با كشورهای اصلی مصرف كننده كه اغلب در IEA سازمان یافته‌اند رو به رو است. بنابراین با گذشت چند دهه و متحول شدن شرایط جهانی اصول و اهداف اوپك نیازمند تجدیدنظر اساسی است.
هـ) عدم وجود ضمانت اجرایی برای تصمیمات اوپك:
تصمیمات سازمان اوپك هیچ‌گونه ضمانت اجرایی خاصی ندارد. كشوری كه تصمیمات سازمان را اجرا نكند تنها مورد سرزنش سایر اعضا قرار می‌گیرد و باید قدری فشار روانی را تحمل كند. علاوه بر این معمولاً در چنین سازمانهایی وجود روابط گسترده (خصوصاً اقتصادی) دو و چند جانبه میان اعضاء، یكی از عوامل نزدیكی و در نتیجه تسهیل كننده و تسریع كننده توافق و همكاری در یك زمینه خاص است. چنین روابطی در عمل ضمانت اجرایی تصمیمات سازمان را افزایش می‌دهد. چرا كه هر كشور عضو احساس می‌كند زیر پا گذاشتن توافقات و آزرده كردن دیگران بسیاری از منافع مشترك دیگر را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد و در واقع اقدامی پرهزینه خواهد بود. سازمان اوپك فاقد چنین ویژگی است. ساختار اقتصادی غیرمولد و وابستگی مطلق اقتصاد بیشتر اعضا اوپك به صادرات نفت خام، در مقابل واردات گسترده از كشورهای صنعتی، موجب شده است كه اقتصاد این كشورها در حالت رابطه جانشین با یكدیگر و رابطه تكمیلی با اقتصاد كشورهای صنعتی قرار گیرد.
دلایل بیرونی شكست اوپك:
1- سیاستهای آژانس بین‌المللی انرژی:
آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در سال 1974 تأسیس شد. اعضای مؤسس آژانس، كشورهای آمریكا، انگلیس، آلمان غربی، بلژیك، سوئد، اتریش، اسپانیا، نروژ، ایرلند، دانمارك، ایتالیا، كانادا، ژاپن، لوكزامبورگ و تركیه بودند.
هدف عمومی آژانس، كمك رسانی به كشورهای صنعتی برای مقابله با مشكلات جهانی انرژی است كه از سه طریق دنبال می‌شود:
الف- كاهش انرژی تلف شده و افزایش كارایی مصرف انرژی
ب- سرعت بخشیدن به تكامل روش‌های بهره‌برداری از انواع جدید منابع نیرو‌زای پایان‌ناپذیر و تجدیدناپذیر
ج- تشویق انواع تحقیقات در زمینه‌های مختلف مربوط به انرژی[5]
آژانس در راستای اهداف خود سیاستهای مختلفی را در پیش گرفته است. این سیاست‌ها هم معطوف به عرضه و هم معطوف به تقاضای نفت می‌باشد و می‌توان آنها را به ترتیب زیر خلاصه نمود:
1- سیاست ذخیره‌سازی استراتژیك
2- سیاست سرمایه‌گذاری در انرژیهای جایگزین
3- پرداخت سوسبید به انرژیهای غیرنفتی
4- سرایت دادن افزایش قیمت نفت به مصرف كنندگان نهایی
5- انتشار آمار و ارقام نادرست در مورد عرضه و تقاضای نفت؛ و
6- سرمایه‌گذاری در اكتشافات نفتی در داخل و خارج OECD
جهت دریافت فایل مقاله بررسی عوامل شكست اوپكلطفا آن را خریداری نمایید
قیمت فایل فقط 7,000 تومان
برچسب ها : تحقیق بررسی عوامل شكست اوپك , پروژه بررسی عوامل شكست اوپك , مقاله بررسی عوامل شكست اوپك , دانلود تحقیق بررسی عوامل شكست اوپك , بررسی عوامل شكست اوپك , عوامل شكست , اوپك