دسته: کشاورزی و زراعت نعناع بومی ایران – که در شمال و مرکز ایران می روید و دارای طعم و عطر و اسانس ملایم تری است نعناع اهوازی ، نعناع بلوچی – ( خودرو ) با عطر زیاد و مزه تند
قیمت فایل فقط 7,900 تومان
بررسی سطوح كود نیتروژن با پوشش گوگردی و اوره بر میزان خصوصیات رشدی، جذب عناصر، خصوصیات اكوفیزیولوژیك و درصد اسانس نعناع
چکیده
نعناع ( Mentha piperita L.) از گیاهان دارویی بسیار با ارزش است که دارای کاربرد وسیعی در صنایع بهداشتی و آرایشی ،شیرینی سازی ، نوشابه سازی، ادویه سازی وداروسازی می باشد. به منظور مقایسه اثرات كود اوره و اوره با پوشش گوگردی بر روی عملكرد، جدب عناصر ، خصوصیات اكوفیزیولوژیك و درصد اسانس نعناع آزمایشی در سال 1386 انجام گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد . کود اوره و اوره با پوشش گوگردی به عنوان فاکتور اول و سه سطح 57،46،23 گرم در متر مربع نیتروژن خالص بعنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که اوره با پوشش گوگردی سبب افزایش وزن خشك و تر ریشه در مقایسه با اوره معمولی گردید. همچنین طول برگ تحت تاثیر میزات ازت بكاربرده شده قرار گرفت و افزایش یافت. در رابطه با میزان ازت در برگ مشخص گردید كه با بكار بردن كودهای ازته میزان ازت برگ افزایش یافت. بیشترین میزان ازت در برگ در تیمار 46 گرم در متر مربع اوره معمولی و با پوشش گوگردی بدست آمد. تعداد برگ و طول ساقه تحت تاثیر تیمارها قرار گرفت بطوریكه میزان 46 گرم در متر مربع اوره با پوشش گوگردی نسبت به بقیه تیمارها تعداد و طول ساقه را افزایش داد. در این تحقیق مشخص شد كه اثرات نوع كود بر درصد اسانس موثر بوده و بیشترین میزان اسانس در تیمار كود اوره با پوشش گوگردی مشاهد شد. همچنین در بین غلظتهای مختلف، غلظت 46 گرم در متر مربع ازت بیشترین درصد اسانس و 23 گرم در متر مربع كمترین میزان اسانس را داشت. بنابراین مشخص گردید با افزایش ازت میزان اسانس گیاه افزایش می یابد ولیكن این میزان افزایش تا تیمار 46 گرم ازت در متر مربع تاثیر گذار بود و با افزایش غلظت ازت از 46 به 57 گرم در متر مربع میزان اسانس كاهش نشان داد. در بین پارامترهای اكوفیزیولوژیك تنها فتوسنتز تحت تاثیر تیمار 23 گرم در متر مربع قرار گرفت و افزایش نشان داد. نتایج نشان داد كه با افزایش میزان غلظت كود ازت بكاربرده شده میزان فتوسنتز نه تنها افزایش نشان نداد بلكه كاهش نیز یافت.
مقدمه:
خداوند متعال هیچ چیز را بدون فایده نیافریده ودر هر مخلوقی حکمتی نهفته است از جمله نعمات خدا دادی، گیاهان دارویی می باشند که از قدیم الایام بشر با آنها آشنا گشته و جهت معالجات بیماران خود مورد استفاده قرار داده است (5،2). پیشرفت های علمی طی دو دهه اخیر، اهمیت و نقش گیاهان دارویی را در تامین نیازهای بشر به ویژه در حیطه درمان دو چندان ساخته است. امروزه با بهره گیری از روشها و فنون تخصصی، مهمترین مواد و ترکیبهای شفا بخش بکار گرفته می شود. اثرات جانبی داروهای شیمیایی و الزامات زیست محیطی و روند تدریجی گرایش به سوی فرآورده های طبیعی سبب شده اند تا به گیاهان دارویی توجه بیشتری شود. بررسی ها نشان داده که جایگزینی داروها با منشاء طبیعی به جای داروهای شیمیایی در سطح دنیا به سرعت رو به توسعه و گسترش است.
کشورهای مختلف با بهره گیری از توانهای بالقوه خود از جمله تنوع پوشش گیاهی ،تنوع اقلیمی و ارزان بودن انرژی و نیروی کارگری و وجود تکنولوژی های برتر و... سهم خود را از تجارت جهانی گیاهان دارویی می گیرند به طوری که کشوری مانند کانادا خود را غول خفته گیاهان دارویی می داند.
همچنین به دلیل اثبات عوارض جانبی داروهای شیمیایی و تمایل بشر به استفاده هر چه بیشتر محصولات طبیعی به منظور حفظ سلامت خویش ، مشکلات سیستم دارویی مدرن مانند هزینه های بالا ، استفاده از منابع غیر تجدید شونده مانند منابع فسیلی و آلودگی محیط توسط صنایع دارویی و ناتوانی بشر برای ساخت برخی از مواد داروئی که به طور طبیعی در گیاهان وجود دارد باعث توجه بیشتر به گیاهان داروئی گردیده است .
افزایش جمعیت ایران و نیاز مبرم صنایع داروسازی به گیاهان داروئی به عنوان مواد اولیه تولید دارو ، ناتوانی در تولید مصنوعی پاره ای از داروهای حیاتی توسط صنایع داروسازی و همچنین اهمیت مواد موثره گیاهان داروئی در صنایع غذایی ، آرایشی و بهداشتی باعث شده که توجه و تحقیق پیرامون این دسته گیاهان از نقطه نظر کشت ، تولید و مصرف از اهمیت خاصی برخوردار باشد .
از دو هزار سال قبل تا كنون از گونه‌های مختلف نعناع به عنوان ادویه و دارو استفاده می‌شود. اما استفاده انسان از نعناع به 250 سال قبل باز میگردد. از برگها، پیكر رویشی و اسانس این گیاه در اكثر فارماكوپه‌های معتبر به عنوان دارو یاد شده است. از مواد مؤثر نعناع برای خوش طعم شدن داروهای بدمزه استفاده می‌شود. اسانس نعناع «منتول» خاصیت ضد باكتریایی دارد و در تهیه محلول‌هایی برای شستشوی دهان و گلو استفاده می‌شود. «منتول» همچنین خاصیت ضد خارش دارد. اسانس نعناع در صنایع غذایی، بهداشتی و آرایشی، شیرینی‌سازی، نوشابه‌سازی و صنایع ادویه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مقدار مصرف سالانة اسانس نعناع در جهان به هفت هزار تن می‌رسد. در این مورد آمریكا در سال 1992 حدود 3200 تن اسانس از 43000 هكتار زمین زیركشت استحصال نمود (82).
مهمترین كشور تولید كننده این گیاه آمریكاست. از كشورهای دیگر تولید كنندة نعناع می‌توان از روسیه، بلغارستان، برزیل، ژاپن، فرانسه، آرژانتین و مجارستان نام برد.
درکشور ما تحقیقات قابل ملاحظه ای درخصوص کاشت ، داشت و برداشت آن انجام نگرفته است . گیاه نعناع دارای ویژگی های متعددی جهت کشت در مناطق وسیعی از کشور است. مهمترین این ویژگی ها عبارتند از :
1- نعناع دارای دوره رویشی کوتاه است . از بدو رویش تا زمان گلدهی مدت زمانی برابر 80 تا 100 روز به طول می انجامد (5).
2- امکان تناوب کشت آن با غلات وجود دارد . زیرا این گیاهان معمولا" از دوره رویشی کوتاهی برخوردارند وپس از برداشت آنها زمان کافی برای آماده کردن زمین وجود دارد همچنین طول ساقه ، با توجه به شرایط اقلیمی محل رویش ، بین 30 تا 100 سانتی متر متغیر است (5).
3-فصل کشت نعناع درمناطق موردکشت گیاهان زراعی دیگر تلاقی زیادی نداشته وتعادلی درتوزیع زمانی کار کشاورزان وماشین آلات کشاورزی ایجاد می کند.
4- گیاه نعناع با شرایط آب وهوایی بیشتر نقاط ایران سازگار است. درنواحی مختلف ایران بخصوص استانهای تهران،کهکیلویه و بویراحمد، آذربایجان غربی وشرقی، کرمان و فارس یافت می شود.
این گیاه ،سریعا" تحت تاثیر شرایط متفاوت محیط زندگی قرار می گیرد، مانند آنکه انواعی از آنها که در دشت ها واماکن مرطوب میرویند اگر درمحیط های خشک قرار گیرند ،به سرعت تغییراتی ازنظر سازش و تطابق با محیط حاصل می کنند تا مقاومت آنها درمقابل تعرق ،زیاد شود بطوری که برگهای آنها پوشیده از کرک می شود ،یا کناره پهنک برگهای آنها به سمت پائین خمیدگی حاصل می کند ویا روزنه ها ، به حالت فرورفته دربشره باقی می ماند ویا ممکن است هیپودرم در آنها به صورت کاملا" کلانشیمی درآید ویا برگ حالت نسبتا" ضخیم وچرمی پیدا می کند وحتی سطح آنها ممکن است کاهش حاصل نماید به حدی که بکلی از بین برود(4).
5-مصرف روز افزون نعناع دردنیا ضرورت توسعه کشت آن را درکشور به منظور امکان صادرات این محصول توجیه می نماید . مصرف نعناع امروزه در سراسر امریکا وهندوستان واروپا شایع می باشد (39).
نعناع در طول رویش و تولید مواد مؤثر به مقدار زیادی مواد و عناصر غذایی نیاز دارد. تحقیقات نشان می‌دهد كه مقادیر مناسب ازت به میزان قابل توجهی سبب افزایش اسانس نعناع می‌شود(55).
كود اوره با پوشش گوگردی ( SCU ) به عنوان یك نوع كود آهسته رهش كه دارای راندمان بالا و مزایای بسیار زیادی برای خاك و گیاهان است ، در صنایع كشاورزی كاربرد زیادی دارد. اخیراً در كشور ما نیز با توجه به راندمان پایین كود شیمیایی اوره و اتلاف آن، آلودگی شدید خاكها و منابع زیرزمینی آب به نیترات و نیتریت ، كاهش جذب عناصر ریزمغذی بدلیل بالابودن pH خاكها و … استفاده از این نوع كود نه تنها برای مزارع شالیزار كه بطور كامل در آب غوطه ورند بلكه برای تمام اراضی كشاورزی توصیه شده است . صرف نظر از مزایای فوق گوگرد نیز به عنوان یك ماده حیاتی در ساختمان پروتئین ها ، به عنوان كاهنده pH خاكها و در نتیجه ایجاد شرایط جذب عنصر ریز مغذی خصوصا آهن و روی كه مردم كشور ما در فقدان میزان آهن و روی ركورد دار می باشند، دارد .با توجه به اهمیت ازت در عملكرد و میزان تولید اسانس در این گیاه و نیاز بالای این محصول به ازت و از طرفی اهمیت كود های پوشش دار كه ازت را به آرمی آزاد می نمایند این تحقیق به بررسی و مقایسه دو منبع كود ازتی یعنی اوره و اوره با پوشش گوگردی در تولید اسانس و عملكرد گیاه نعناع خواهد پرداخت.
در تیره نعناع (Labiatae) طبق بررسی های جدیدی که بعمل آمده ،4000 گونه گیاه وجود دارد که در200 جنس جای داده شده اند . این گیاهان به وضعی در کره زمین پراکندگی دارند که در غالب نواحی یافت می گردند ولی پیشینه انتشار آنها درمدیترانه است . گیاهانی عموما" علفی یکساله یا پایا ودارای ساقه های راست یا خزنده اند(55).
بعضی از آنها مانند. ، Thymus و Lavandula ظاهربوته مانند وساقه های متعدد وچوبی شده دارند. یا به صورت درختچه مانند ممکن است یافت گردد. از مشخصات این گیاهان آن است که ساقه های چهار گوش دارند . از قاعده ساقه آنها نیز غالبا" ساقه های فرعی منشاء می گیرد که حالت خزنده درسطح زمین پیدا می کنند ویا درون خاک وارد گردیده به صورت ساقه زیرزمینی درمی آیند . درانواع چند ساله این گیاهان ، ساقه های مسن ظاهر مدور دارد واین نیز بر اثر پیدایش لایه زاینده ای در ناحیه پوست ساقه های جوان است که با ایجاد بافت های جدید ، موجب ریزش وازبین رفتن لایه های بیرونی ، از خارج میگردد وبا این عمل ،ظاهر چهارگوش ساقه را ازبین میبرد . عده زیادی ازگیاهان تیره نعناع ،سریعا" تحت تاثیر شرایط متفاوت محیط زندگی قرار می گیرند مانند آنکه انواعی از آنها که در دشت ها واماکن مرطوب میرویند اگر درمحیط های خشک قرار گیرند ،به سرعت تغییراتی ازنظر سازش و تطابق با محیط حاصل می کنند تا مقاومت آنها درمقابل تعرق ،زیاد شود بطوری که برگهای آنها پوشیده از کرک می شود ،یا کناره پهنک برگهای آنها به سمت پائین خمیدگی حاصل می کند ویا روزنه ها ، به حالت فرورفته دربشره باقی می ماند ویا ممکن است هیپودرم در آنها به صورت کاملا" کلانشیمی درآید ویا برگ حالت نسبتا" ضخیم وچرمی پیدا می کند وحتی سطح آن ممکن است کاهش حاصل نماید به حدی که بکلی از بین برود(5 و 31).
برخی محققان منشا نعناع را قاره آسیا و بعضی دیگر منشا آنرا کشور انگلیس می دانند . نعناع در نواحی معتدله اروپا ،آسیا ، شمال آمریکا و استرالیا در سطوح وسیعی می روید . مهمترین کشور تولید کننده این گیاه امریکاست . از کشورهای دیگر تولید کننده نعناع می توان روسیه ، بلغارستان ، برزیل ، ژاپن ، فرانسه ، آرژانتین ، مجارستان ، مراکش ورومانی را نام برد (5 و 55). این گیاه در اکثر نقاط کشور به صورت خودرو رشد میکند و طبق گزارش دفتر گل و گیاهان زینتی ، دارویی و قارچ های خوراکی معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی ، سطح زیر کشت نعناع در سال 1378 بالغ بر 258 هکتار در استانهای تهران ،کهکیلویه و بویراحمد ، آذربایجان غربی وشرقی ، کرمان و فارس بوده است. مصرف این گیاه بیشتر به منظور تولید ادویه می باشد (5).
نعناع بومی ایران – که در شمال و مرکز ایران می روید و دارای طعم و عطر و اسانس ملایم تری است . نعناع اهوازی ، نعناع بلوچی – ( خودرو ) با عطر زیاد و مزه تند (5) .
روی هم رفته گونه نعناع دارای واریته ها و دور گها و فرمهای بسیار زیاد است که از نظر خواص ظاهری ،شکل و ابعاد برگها و گلها ، رنگ برگها و ساقه ،کرک دار بودن و صاف بودن اندامها و بویژه برگها ،مقدار و ترکیبات اسانس ، زود رشدی و کند رشدی و غیره با هم بسیار متفاوت هستند ، ولی اکثر آنها دارای خواص مشابه داروئی می باشد . لازم به ذکر است که دورگهای زیادی هم بین نعناع و پونه ها که گیاهان بسیار نزدیک به نعناع هستند ،در سر تاسر جهان وجود دارد و اکثر مردم عادی آنها را با هم اشتباه می کنند و نمی توانند بخوبی تمیز بدهند . نعناع پونه و گل پونه عبارت است از پونه های تازه و نورس وبا طراوت که در نیمه اول فروردین ماه در کنار جوی ها روئیده و قبل از بلند شدن ساقه آنرا بنام نعناع پونه و گل پونه چیده و به مصرف خوردن می رسانند (47 و40) .
نعناع (Mentha piperita L . ) گیاهی علفی ، پایا و چند ساله ، دارای ساقه های خزنده و زیرزمینی است ریشه ، استولون ها و ریزوم ها دارای گره های متعددی هستند که محل رویش ریشه های باریک و درنتیجه تشکیل گیاهان کوچک در اطراف پایه مادری است (5 و 55). اندام های زیرزمینی نعناع به رنگ سفید ، نازک و به طول 5 تا 20 سانتیمترند . ریشه نعناع چندان عمیق نیست و به صورت پراکنده در سطح خاک قرار دارد. برگ های آن متقابل ، بیضوی ، نوک تیز و دندانه دار و کمی پوشیده از کرک وبه طول 4 تا 8 سانتی متر و به عرض 2 تا 3 سانتی متر هستند(5) .
ساقه گیاه چهار گوش و به رنگ قرمز مایل به بنفش است ودر محل هر یک از گره های آن دو برگ متقابل دیده می شود . طول ساقه ، با توجه به شرایط اقلیمی محل رویش ، بین 30 تا 100 سانتی متر متغیر است . قسمت های بالایی ساقه نسبت به قسمت های پایین از انشعابات بیشتری برخوردارند. گل های نعناع که در ماههای مرداد وشهریور ظاهر میگردند ، به رنگ بنفش روشن و به صورت خوشه‌های مجتمع هستند . برخی از شاخه های این گیاه عقیم وعاری ازگل باقی می ماند (4 و31). عمر گل ها بسیار کوتاه است و مدت کمی پس از تشکیل از گیاه جدا می شوند . میوه کپسولی ، کوچک و به رنگ قرمز تیره است . بذر این گیاه فاقد قوه رویشی است و بواسطه وجود اسانس در پیکر رویشی ، گیاهان از بویی مطبوع و مزه ای خنک و کمی تند برخوردارند. دوره رویش نعناع از آغاز رویش تا مرحله گلدهی ، 80 تا 100 روز به طول می انجامد . ابتدا رویش گیاهان به کندی صورت می گیرد ، ولی پس از 2 تا3 هفته ، رشد آنهاسرعت می یابد . پس از اولین برداشت چنانچه شرایط اقلیمی مناسب باشد ، گیاهان مجددا" به گل خواهند نشست (82 و 112 ).
در اکثر فارماکوپه ها خواص دارویی پیکره رویشی ، برگ و اسانس نعناع را مورد تاکید قرار گرفته است.(4) در طب سنتی از گیاه دارویی نعناع به عنوان ضد نفخ ، مقوی معده ، ضد سرفه ، ضد تشنج ، قابض، محرک ، مسکن ، آرام بخش ، خنک کننده استفاده می شود (18).
همچنین از آن برای درمان درد شکم ، سوء هاضمه ، سرماخوردگی ، آنفولانزا ، ناراحتی های اعصاب در بچه ها ، خون ریزی بینی ، بیماری گلو وسردرد استفاده می شود . عصاره نعناع نیز به عنوان ضد سم در موارد مارگزیدگی و نیش حشرات به کار میرود (31) .
به طور کلی نعناع گیاهی گرم کننده ، مقوی و رقیق کننده خون است . جویدن برگ آن موجب تسکین درد دندان می شود و آشامیدن عصاره آن خونریزی را قطع می کند . خوردن جوشانده آن مخلوط با پر سیاوشان برای دردهای قلب تقویت معده و افزایش نیروی هاضمه بسیار نافع است . امروزه در صنایع داروسازی از مواد موثره نعناع ، داروهایی برای مداوای دل درد و نفخ شکم تهیه می شود (18) .
جهت دریافت فایل بررسی سطوح كود نیتروژن با پوشش گوگردی و اوره بر میزان خصوصیات رشدی، جذب عناصر، خصوصیات اكوفیزیولوژیك و درصد اسانس نعناع لطفا آن را خریداری نمایید
قیمت فایل فقط 7,900 تومان
برچسب ها : نعناع , نیتروژن , اوره با پوشش گوگردی , تعداد برگ , اسانس , عملکرد